Anksiyete Tedavisinde Psikoterapi ve Farmakoterapi

Anksiyete, tehlikeye hazırlayan kadim bir iç alarmdır; sorun, alarmın yer ve zaman ayarı bozulduğunda başlar. Modern yaşam; belirsizlik, hız, karşılaştırma ve performans baskısını artırdıkça bu alarm, sürekli çalan bir sirene dönüşebilir. Klinik anksiyete bozukluklarında (Yaygın Anksiyete Bozukluğu, Panik Bozukluk, Sosyal Anksiyete, Özgül Fobi, Agorafobi, OKB ve travma ilişkili tablolar) hedef, sireni susturmak değil; sesini kısıp ayarını düzeltmek, yani tehdidi gerçek bağlamına yerleştirip davranışı yeniden örgütlemektir.

Bu yazı; (1) anksiyetenin nörobiyolojik ve öğrenme temellerini, (2) psikoterapötik çekirdek (BDT, ACT, MBCT, ERP/EX, DBT, IPT, Şema–Şefkat, somatik düzenleme) ve (3) farmakoterapinin yeri (SSRI/SNRI, benzodiazepinler, pregabalin, trisiklikler, atipikler; etki–yan etki–seçim mantığı) ile (4) kombinasyon stratejileri, (5) ölçme–değerlendirme, (6) eş tanı–özel durumlar (gebelik, yaşlılık, madde kullanımı, tıbbi komorbidite), (7) 12 haftalık kişiselleştirilmiş protokol, (8) 72 saatlik akut anksiyete kapsülü ve (9) kültürel–etik çerçeveyi ayrıntılı olarak ele alır. Her bölüm; vaka kırıntıları, uygulama adımları ve “hemen bugün” denenebilir mikro egzersizlerle somutlaştırılmıştır.

1) Anksiyetenin Haritası: Devreler, Kimya, Öğrenme

Tehdit radarı (amigdala–insula–salience ağı): Belirsizlik ve beden sinyallerini “önemli” diye işaretler.
Fren ve yeniden çerçeve (PFC–ACC): “Dur–düşün–seç” kapasitesi.
Öğrenme ve bağlam (hipokampus): Nerede/kimle/sonuç neydi? hafızası.
Kimya: Noradrenerjik uyarılma, GABAerjik fren, serotonerjik modülasyon.
Davranış: Kaçınma kısa vadede rahatlatır fakat uzun vadede korkuyu genişletir.

Klinik çeviri: Psikoterapi, (a) duygusal alarmın bedensel–bilişsel yankısını tanıtır, (b) yakın temas ve maruz kalma ile söndürme öğrenmesi sağlar, (c) değer odaklı eylem ve ritim ile sürdürülebilirlik kazandırır. Farmakoterapi, (d) aşırı gürültüyü kısarak öğrenmeyi kolaylaştırır.

2) Tanısal Yelpaze: Aynı Kaygı, Farklı Koreografiler

YAB: Serbest gezen, konu değiştiren, “ya … olursa?” zincirleri.
Panik: Ani tepe; beden duyumlarını felaketleştirme (kalp, nefes).
Sosyal kaygı: Değerlendirilme korkusu; kaçınma–güvence arama.
Özgül fobi/agorafobi: Uyarana/ortama bağlı kaçınma.
OKB: İstemsiz düşünce–itki; kompulsiyonla rahatlama.
Travma ilişkili: Tetikleyici–flashback–hiperarousal.
Ayrım; belirti koreografisi, tetik ve sürdürüm döngüsü, eş tanılar üzerinden yapılır.

3) Ölçme–Değerlendirme: Görmediğini Düzenleyemezsin

Ölçekler: GAD-7, PDSS, SPIN/LSAS, OCI, PHQ-9 (eşlik).
Günlük panolar: Endişe dakikası, kaçınma sayısı, güvence arama, uyku–adım–kafein.
Kırmızı bayraklar: Uyku <5 saat, madde/nikotin artışı, sosyal izolasyon, iş/okul devamsızlığı, intihar düşüncesi.
Hedefler: SMART—“30 günde 3 basamak maruz kalma tamamlamak”, “günlük endişe 60→30 dk”.

4) BDT: Düşünce–Duygu–Davranış Zincirini Yeniden Yazmak

Bileşenler:

Psiko-eğitim: Anksiyetenin evrimi, kaçınmanın maliyeti.
Bilişsel yeniden yapılandırma: Felaketleştirme, zihin okuma, “ya olursalar”; kanıt–alternatif–deney.
Davranışsal deneyler: “Güvence aramayı 24 saat ertele”, “bedensel duyumu kademeli artır (merdiven, hızlı yürüme)”.
Maruz kalma (EX): İçsel (interoseptif), durumsal ve imgesel.

Vaka (Panik): Nefes darlığı = “kalp krizi” inancı. İnteroseptif EX: 60 sn hızlı merdiven + 30 sn pipetten nefes → duyumu tanıma ve söndürme. 4 hafta sonra kaçışlar %70 azalır.

Ev ödevi: Günde 1 düşünce kaydı + tek davranışsal deney (5–15 dk).

5) ERP/EX (OKB ve korku temelli kaçınmalarda altın standart)

ERP = Maruz kalma + tepki önleme. Kirlenme OKB’sinde “musluğa dokun, 90 sn bekle, yıkama yok”.
Neden işe yarar? Güvence döngüsü kesilince, anksiyete kendiliğinden düşer; beyin “tehdit yokmuş” diye yeniden öğrenir.
Aile rolü: Ko-kompulsiyonun azaltılması; standart cümle: “Zorlanıyorsun; ritüele eşlik etmeyeceğim; yanındayım.”

İpucu: ERP nazik ama kararlı ilerler; pencerede kal (7/10 anksiyete tepesinde durmak, 10/10’u zorlamamak).

6) ACT: Savaşı Bırak—Değere Doğru Hareket

Kabullenme: Dalgayla savaşma, ona yer aç.
Bilişsel ayrışma: “Zihnim felaket spikeri gibi konuşuyor.”
Şimdi ve burada: Ayak–yer, el–kalp teması, 3×3 nefes.
Değerler: “Kimin yanında nasıl biri olmak istiyorum?”
Adanmış eylem: 2–10 dakikalık mikro adımlar—kaygıyla birlikte hareket.

Vaka (Sosyal): “Reddedileceğim” düşüncesi ile 90 sn konuşma. Spikeri fark et → değere (samimiyet) dön → 10 kişilik toplantıda 1 cümlelik katkı. 6 hafta sonra kaçınma %60 azalır.

7) MBCT/Mindfulness: Ruminasyonu Çöz, Dalgayı Sür

3 dakikalık nefes molası: Dur–Gör–Döndür.
Urge/dalga sürme: 90 sn maruz; “düşünce = olay” kartı.
Beden/ses çapası: Panikte interoseptif duyumu kademeli izleme.
Klinik not: Mindfulness kaçınma için değil; yakın temas içindir. Penceresi dar olan danışanda süre kısaltılır.

8) DBT: Distres Toleransı ve Duygu Düzenleme

Özellikle yüksek dalgalanma ve kendine zarar riskinde:

Distres toleransı: Soğuk su, buz, 5-4-3-2-1, “dur–nefes–seç”.
Duygu düzenleme: Uyku–ışık–hareket–öğün; karşıt eylem (üzgünken kaçınma yerine kısa sosyal temas).
Kişilerarası etkililik: Ben-dili, sınır koyma, talep etme.

9) IPT ve Şema–Şefkat: İlişki ve İç Ses Ayarı

IPT: Yas, rol geçişi, çatışma ve sosyal destek ağını güçlendirme; sosyal kaygıda rol oyunları ve onarım ritüeli.
Şema–Şefkat: “Mükemmel olmalıyım”/“rezil olurum” şemaları; iç eleştirmeni yeniden çerçeveleyip şefkatli iç sesle dengeler.

10) Somatik ve Nefes Temelli Düzenleme: Aşağıdan Yukarı Fren

Nefes: 4–6 (al–ver), kutu nefes 4–4–4–4.
Topraklama: Ayak tabanı, ağırlık, “odada 3 nesne”.
Nazik hareket: Omuz–çene gevşetme, kısa esneme.
Beden, zihne “güvendeyim” mesajını iletir; BDT/ACT’yi taşımak kolaylaşır.

Farmakoterapi: Ne Zaman, Nasıl, Neden?

11) İlk Basamak: SSRI/SNRI’lar

SSRI’lar (ör. sertralin, essitalopram, fluoksetin, paroksetin): Geniş anksiyete spektrumunda birinci sıra; OKB’de etkinlik için yeterli doz–süre gerekir.
SNRI’lar (venlafaksin, duloksetin): YAB, sosyal kaygı, panikte seçenek; somatik ağrı bileşeni varsa tercih edilebilir.
Başlangıç prensipleri: Düşük dozdan başla, 1–2 haftada kademeli artır; erken dönemde kaygı artışı olabileceğini anlat; yan etkiler çoğu kez geçicidir.
Süre: İlk yanıt 2–4 hafta; remisyon hedefi ve nüks önleme için en az 6–12 ay sürdürme (kişiye göre).

12) Yüksek Ajitasyon–Uykusuzluk: Kısa Dönem Köprüler

Benzodiazepinler: Akut kriz/yoğun panikte kısa süreli, düşük doz ve planlı (bağımlılık riski); psikoterapi ve SSRI titrasyonu devredeyse düşünülür.
Pregabalin: Bazı YAB olgularında somatik gerginlik–uyku için seçenek; sedasyon–baş dönmesine dikkat.
Antihistaminikler/klonidin/guanfacin: Sedatif veya otonom dengeye destek amaçlı seçilmiş vakalarda.

13) Diğer Seçenekler ve Eş Tanı Odaklı Ayarlar

OKB: Yeterli SSRI dozu ve süre; yanıtsızlıkta ekleme stratejileri (uzman hekim inisiyatifi).
Travma: İlk seçenek farmakoterapi değil travma odaklı terapi; şiddetli uykusuzluk/kabus için hedefli yaklaşımlar.
Depresyon–Anksiyete birlikteliği: Antidepresanların çift yönlü faydası.

14) Psikoterapi + İlaç: Ne Zaman Kombine?

Şiddetli işlev kaybı (okul/işe gidememe, panik kaçışları),
Yüksek komorbidite (depresyon, madde),
Yüksek relaps öyküsü,
Tek başına terapi/ilaçla yetersiz yanıt.
Prensip: İlaç gürültüyü kısar, terapi öğrenmeyi kalıcılaştırır. Kombinasyon, öğrenme penceresini genişletir.

Entegre Protokoller ve Uygulamalar

15) 12 Haftalık Kişiselleştirilmiş Anksiyete Programı

Hafta 1: Değerlendirme & Formülasyon

Tanısal harita + ölçekler; tetik–kaçınma–güvence grafiği; hedefler (SMART).

Hafta 2: Psiko-eğitim & Ritim

Kaçınmanın maliyeti; uyku–ışık–hareket–öğün panosu; kafein–nikotin ayarı.

Hafta 3: BDT-1 (Düşünce Kaydı) & Nefes

Felaket zincirini yakalama; 3×3 nefes; 1 davranışsal deney/gün.

Hafta 4: EX/ERP Başlangıç

10 basamaklı hiyerarşi; interoseptif egzersiz; tepki önleme.

Hafta 5: ACT-1 (Ayrışma & Değer)

“Spiker” metaforu; 2–10 dakikalık değer adımları.

Hafta 6: MBCT-1 (3 Dakikalık Molalar)

Ruminasyon farkındalığı; 90 sn dalga sürme.

Hafta 7: DBT Distres Toleransı

Soğuk su, 5-4-3-2-1, “dur–nefes–seç”; kriz seti.

Hafta 8: Sosyal Beceri/IPT

Ben-dili, onarma ritüeli; “kontrolsüz alan” konuşması (10 dk).

Hafta 9: EX/ERP Derinleşme

2–3 basamak birden; güvence aramayı 24–48 saat ertele.

Hafta 10: Nüks Önleme

Erken uyarı listesi; tetik günlüğü; 72 saatlik kapsül.

Hafta 11: Aile/İş/Okul Köprüleri

Standart destek cümleleri; sunum/rol oyunu; uyarlamalar.

Hafta 12: Değerlendirme & Booster Planı

Trend analizi; 1–3–6–12. ay booster; gerekirse ilaç planı revizyonu.

16) 72 Saatlik Akut Anksiyete Kapsülü

Beden: Sabit uyku penceresi; su/öğün; kafein sınırı; kısa yürüyüş (10–20 dk).
Zihin: 3×3 nefes; 90 sn dalga; “düşünce = olay” kartı.
Davranış: Tek mini görev; akşam ekran freni.
Sosyal: 1–2 güvenli kişi; 10 dk eşlik.
Güvence–Kaçınma: 24 saat erteleme kuralı (sürekli soru sorma, ölçüm yapma vb.).
Pazarlık yok; kapsül uygulanır, ardından debrief.

17) Vaka A—Panik ve “Kalp Krizi Olacak” İnancı

Profil: 32 yaş; iş yolunda ataklar, acilden “normal” çıkışlar.
Plan: BDT + interoseptif EX (koşu bandı/merdiven), MBCT 3×3, akşam ekran freni; SSRI düşük doz başlangıç.
Sonuç: 6 haftada kaçışlar biter; ilaç titrasyonu sürerken EX’ler genişler.

18) Vaka B—Sosyal Kaygı ve Güvence Arama

Profil: 28 yaş; toplantı öncesi 5 kişiye “nasılım?” mesajı.
Plan: BDT bilişsel deney; güvence erteleme; IPT onarma; ACT değer konuşması; hedef: toplantıda 1 soru sormak.
Sonuç: 4 haftada güvence mesajları %80 azalır; 8. haftada sunumda 90 sn konuşma.

19) Vaka C—YAB ve Uykusuzluk

Profil: 40 yaş; gece ya olursa trenine binme, kafein yüksek.
Plan: BDT (planlı endişe zamanı + düşünce kaydı), BDT-İ uyku; kafein kesiti; MBCT 3 dk molalar; SNRI seçeneği.
Sonuç: Endişe süresi 90→35 dk; uyku verimi artar.

20) Vaka D—OKB ve Aile Katılımı

Profil: 24 yaş; yıkama kompulsiyonu; anne “kontrol etti mi?” diye soruyor.
Plan: ERP (tepki önleme), aileye standart cümle, ACT urge-surf; SSRI doz titrasyonu ve süre eğitimi.
Sonuç: Yıkama süresi yarıya iner; aile gerilimi düşer.

Özel Durumlar ve İnce Ayar

21) Gebelik–Emzirme

Terapi birincil; ilaç gereksiniminde obstetri/psikiyatri ortak kararı, risk–fayda değerlendirmesi, en düşük etkili doz–yakın izlem.

22) Yaşlılık

Düşük doz–yavaş artış; düşme–konfüzyon riski; uyku–ışık–hareket ve sosyal temasın güçlendirilmesi. BDT/MBCT yüksek fayda.

23) Madde/Alkol Eşliği

Kafein–nikotin–alkol artışı anksiyeteyi büyütür; MI + DBT + ACT; benzodiazepin kullanımında dikkat (bağımlılık riski).

24) Tıbbi Eş Tanılar

Tiroid, aritmi, astım ve gastroözofageal reflü gibi tablolar; interoseptif EX planını ve ilaç seçimini etkiler. Konsültasyon–liyezon şarttır.

Dijital Araçlar, İzlem ve Etik

25) EMA/EMI ve Mahremiyet

EMA: Günlük kısa anketler (endişe dk, kaçınma, güvence).
EMI: Kritik saatlerde bildirim: “3 nefes + tek mini görev.”
Etik: Veri minimizasyonu; açık rıza; acil durumda protokol.

26) Ölçme–Dayalı Bakım (MBC)

Her 2–4 haftada kısa ölçekler + davranış metrikleri; panoyu görselle sun; müdahale dozunu veriye göre ayarla.

27) Türkiye Bağlamı—Dil, Aile, Topluluk

Dil: “Güç = bastırmak” yerine “Güç = zor duyguyla kalıp değerine göre küçük adım.”
Aile: Damgalama azaltıcı psiko-eğitim; “bilmek = baş etmek.”
Topluluk kaynakları: Aile hekimliği, belediye danışma, akran grupları; işyeri/okul uyarlamaları.
İnanç–değer köprüleri: Umut ve sabrı pasif bekleyiş değil, aktif adım olarak çerçevelemek.

28) Sık Hatalar ve Çözümleri

Sadece nefes/rahatlama vermek: EX/ERP olmadan kalıcı değişim zayıf.
İlacı tek çözüm sanmak: Öğrenme olmadan nüks riski.
Maruz kalmada aşırı zorlamak: Pencere dışında kontr-etki; hiyerarşi ve kararlı yumuşaklık.
Güvenceye esir olmak: “Ertele, sonra mini kontrol” kuralı.
Ritmi ihmal: Uyku–kafein–ekran düzeni yoksa anksiyete yüksek tonda kalır.

Sonuç: Anksiyete ile Yaşamayı Değil, Anksiyeteyle Hareket Etmeyi Öğrenmek

Anksiyete, yok edilmesi gereken bir düşman değil; ehlileştirilmesi gereken bir güçtür. Psikoterapi—özellikle BDT, EX/ERP, ACT, MBCT ve DBT—yakın teması, öğrenmeyi ve esnek yanıtı öğretir; IPT ve Şema–Şefkat, ilişki ve iç ses mimarisini dönüştürür; somatik pratikler aşağıdan yukarı denge kurar. Farmakoterapi, semptom gürültüsünü kısıpöğrenmeye pencere açar; doğru endikasyonda, doğru süre ve dozla kullanıldığında kalıcılığı destekler.

En yüksek getiriyi, kombinasyon ve kişiselleştirme sağlar: Şiddet ve bağlama göre terapi–ilaç oranı ayarlanır; ritim(uyku–ışık–hareket–öğün) yaşamın zeminidir; ölçme–değerlendirme rotayı düzeltir; aile–okul–iş köprüleri sürdürülebilirliği sağlar. Akut dalgalarda 72 saatlik kapsül, nükste hızlı onarım; gündelikte mikro adımlar… Böylece kişi, “kaygı gelirse biterim”den “kaygı gelse de seçim yaparım”a geçer. Alarm hâlâ vardır—ama yerinde ve ayarında: Tehlike olduğunda uyarır, olmadığında susar. Kaygının enerjisi, korkudan değere, kaçınmadan harekete, panikten pratiğe çevrilir.

Zihinsel ve duygusal sağlığınız bizim için önemlidir. Hoya Terapi ve Danışmanlık olarak, hayatınızı iyileştirmek, içsel dengeyi bulmanızı sağlamak ve ruh sağlığınızı desteklemek için buradayız. Sizlere geniş bir yelpazedeki terapi çeşitleri ve uzman psikologlarımızla en iyi hizmeti sunmayı hedefliyoruz. Birinci sınıf terapi hizmetleri sunan Hoya Terapi ve Danışmanlık, zengin bir bilgi kaynağıdır. Sitemizde farklı terapi yöntemleri hakkında kapsamlı bilgilere erişebilirsiniz. Kendinizi daha iyi tanımak, zorluklarla başa çıkmak, stresi azaltmak ve yaşam kalitenizi artırmak için terapi seçeneklerimizi keşfedebilirsiniz. Kognitif davranış terapisi, psikanaliz, aile terapisi, sanat terapisi ve daha birçok alanda uzmanlaşmış terapistlerimizle çalışarak kendinizi daha iyi hissedebilir ve potansiyelinizi keşfedebilirsiniz.

Psikologlarımız arasında deneyimli ve özverili uzmanlar bulunmaktadır. Profesyonel eğitimleri ve alanlarında birikimleri sayesinde, size en uygun olan terapi sürecini belirlemekte yardımcı olacaklardır. Sitemizde her bir psikologun detaylı profillerini bulabilir, uzmanlık alanlarına, deneyimlerine ve tedavi yaklaşımlarına göz atabilirsiniz. Bu sayede, sizin için en uygun terapi sağlayıcısını seçmek konusunda bilinçli bir karar verebilirsiniz. Ayrıca, Hoya Terapi ve Danışmanlık’ta psikolojiyle ilgili makaleler, rehberler ve bilgilendirici içerikler de bulunmaktadır. Ruh sağlığına dair güncel konuları ele alan yazılarımızı takip ederek, kendinizi ve sevdiklerinizi daha iyi anlayabilir, sağlıklı bir yaşam tarzı oluşturmanıza yardımcı olacak ipuçları edinebilirsiniz.

Bir adım atın ve hayatınızı daha mutlu, dengeli ve anlamlı hale getirmek için bize katılın. Hoya Terapi ve Danışmanlık olarak, sizin için buradayız. Zihinsel ve duygusal sağlığınızı önemsiyoruz ve sizi desteklemek için elimizden geleni yapacağımızdan emin olabilirsiniz.

online terapi desteği

Biyografinin Tamamını Gör