Disfaki genel olarak yutma bozukluğu olarak adlandırılan bir sağlık problemidir ve genellikle yaşlılarda görülür. Sıvı ya da katı gıdaların ağızdan mideye iletilme yeteneğinin azaldığı durumdur, kısaca yutma güçlüğü olarak tanımlanır.
Yutma oral, farengeal ve özafajial olmak üzere üç fazda gerçekleşir. Oral faz gıdaların ağza alınması ile başlar ve yutma refleksi başlayana kadar devam eder. Farengeal fazda yemek bolusu yumuşak damağa değer değmez nervus trigeminus uyarılır, uyarı medulla oblangataya gider ve takiben yutma merkezi uyarılır, yumuşak damak sertleşerek gıda bolusunun trakeaya kaçması önlenir. Özafajial fazda yemek bolusu özefagusa gelir ve peristaltik hareketlerle mideye iner ve yutma tamamlanır. Disfajinin bir sonucu olarak yemek bolusu ses telleri seviyesine kadar inerse “penetrasyon”, ses tellerinin altına geçerse de “aspirasyon” olarak bilinen oldukça tehlikeli, bir durum gerçekleşir. Aspirasyon, yiyecek veya tükürük subglottise girdiğinde gerçekleşir.
Yutma refleksinden önce aspirasyon
Yutma refleksi sırasında aspirasyon
Yutma refleksi tamamlandıktan sonra aspirasyon
Disfaji ile mücadelede kimi pozisyonlar ve rehabilitasyon teknikleri kullanılabilir:
Yatış pozisyonu
Çene aşağı indirme pozisyonu
Başı yana çevirme pozisyonu
Yana doğru yatış veya yaslanma pozisyonu
Vücut pozisyonlarının kombinasyonu
Fonksiyonel egzersizler
- Servikal Hareket Aralığını Geliştirmeye yönelik Egzersizler
- Termal Dokunma İle Uyarılma
- Supraglottik Yutmak
- Mendelsohn Manevrası
- Çalkalayıcı Alıştırması
- Balon Eğitimi
- Solunum Fizyoterapisi
- Günlük Yaşam Aktiviteleri ve Fiziksel Güç Eğitimi
Şiddetli disfajisi olan hastalar, servikal omurgada ciddi kısıtlı hareket aralığına sahip olma eğilimindedirler ,başlarını aşağı doğru çeviremez (chin down) veya başlarını döndüremezler. Bu nedenle disfajili hastalarda servikal hareket aralığının incelenmesi önemlidir. Hastanın sınırlılıkları varsa, servikal hareket aralığını geliştirmek için egzersizler yapılmalıdır. Bu tür egzersizler, aynı zamanda, servikal hipertansiyonu hafifletmek için de etkilidir.
Yutma refleksinin başlamasının zayıf olması durumunda, yutma refleksi, soğuk suya batırılmış pamuklu bir çubukla veya soğuk su veya limon suyunda soğutulmuş dolaylı laringoskop kullanılarak, ön palatin arkın veya farinksin arka duvarının uyarılmasıyla sağlanabilir.
Disfajili hastalar genellikle felç ve inaktivite sendromunun kombinasyonuna sahiptir ve yemek yerken yeme pozisyonları ile yorgunluğun dengesizliği, aspirasyona yol açma eğilimindedir. Bu nedenle, bu hastaların günlük yaşam aktiviteleri ve fiziksel güç antrenmanları için eğitim almaları şarttır. Bu açıdan en önemli yöntemlerden birisi solunum fizyoterapisidir. Aspirasyon pnömonisini önlenmek hem aspirasyonu en aza indirmek hem de hastanın aspire etmesine rağmen pnömoni başlamasının engellenmesiyle ile mümkün olabilir. Huffing (glottis açıkken çok hızlı ve kuvvetle nefes verme), zorlu ekspiratuar manevra (nefes aldıktan sonra bir veya iki kez nefes alma) ve öksürük, nispeten merkezi solunum yolunda tutulan salgıları temizlemede etkilidir. Periyodik periferal akciğer bölgesinde biriken balgamı hareket ettirmek için hastaya “sıkma” adı verilen, hastanın süresi dolduğunda göğsün basınç uygulandığı bir teknik kullanılır. Aspirasyon pnömonisi; vücut pozisyon ayarlaması, besinlerin kıvamının değiştirilmesi, eğitim, ilaç tedavisi ve ağız bakımı ile önlenebilir.
BALON EĞİTİMİ
Bu egzersiz yemek bolusunun özofagus girişinden geçmekte zorluk yaşayan hastalar için etkilidir. Özofagus girişinin ötesinde bir trans-oral veya trans-nazal kateter yerleştirilir. Bir balon şişirilir, özofagus genişler ve sonra balon çekilir. Başka bir yöntemde, aralıklı olarak bir balonu şişirerek bölgeyi genişletmek için özofagusun girişine bir kateter sokulur.
Disfajiyi en aza indirmek için koruyucu sağlık hizmetleri ile olabildiğince uzun süre fonksiyonellik korunmalıdır. Bunun için de alınması gereken önlemler preventif gerontolojik danışmanlığı kapsar. Önlemek tedavi etmekten daha kolaydır anlayışıyla birlikte hastaların olabildiğince uzun yıllar boyunca kendi beslenme süreçlerini gerçekleştirebilmeleri önemlidir. Çünkü yaşlılardaki genel sağlık sorunları incelendiğinde zincirleme bir reaksiyon olarak bir alandaki sorunun bir diğer alanı etkileyebildiği bilinmektedir. Kimi durumlarda restoratif diş tedavisi de yaşlılardaki çiğneme, yutma ve konuşma bozukluklarının tedavisinde büyük bir rol oynar. Bu sebeple yaşlı sağlığının korunması adına oldukça önemli bir konu olan yutma bozukluğu yani disfajinin çözümü için hekim, hemşire, fizyoterapist, gerontolog, diyetisyen veya dil ve konuşma terapistlerinden destek alabilirsiniz. Düzenli aralıklarla oluşturulan birkaç aylık seanslar sayesinde yutma bozukluklarının büyük ölçüde geri döndürülebilir bir problem olduğunu unutmamalısınız. Sizin veya sevdiğiniz birinin yutma bozukluğu veya inme öyküsü varsa vakit kaybetmeden yardım almanız onun sağlığını korumak için oldukça önemlidir.
**********************************************************************************************************************************
Sizin veya sevdiğiniz bir yakınınızın gerontolojik danışmanlığa ihtiyacı olduğunu düşünüyorsanız destek almak adına bize başvurabilirsiniz. Ücretsiz deneme seansı ve ayrıntılı bilgi için bize yazının altındaki formu doldurarak veya Whatsapp tuşumuzu kullanarak ulaşabilirsiniz.
***********************************************************************************************************************************
