Parkinson korkutucu bir tanı… Üstelik ilerleyen evrelerinde Alzheimer gibi birtakım unutkanlıklara neden olsa da ilerleyici titremeler, denge kayıpları ve eklem katılıkları ile kişinin kendi bedeni üzerindeki hakimiyetini etkileyebilmekte…. Genellikle yavaş gelişen kronik bir hastalık olan Parkinson her ne kadar ömür uzunluğu ve yaşam beklentisi açısından Parkinson hastalığı olmayanlarla aynı seyre sahipse de motor beceriler korunmadığı sürece hastaları kalitesiz ve uzun bir yaşam riski bekliyor olabilir. Bu açıdan erken tedavi nerdeyse semptomsuz uzun yıllar sağlayarak hastaları büyük ölçüde koruyabilir. Ortalama başlangıç yaşı 62 olan Parkinson’u genellikle 50 yaş ve üzeri kişilerde görüyoruz. Ancak çok farklı türlere ve semptom ismi olarak parkinsonizme dayanan birçok hastalığa dayanan benzer türleri erken başlangıçlı da olabiliyor ve bu erken başlangıçlı türler genellikle genetik temellere dayanan daha agresif, hızlı ilerleyen ve yaşamı tehdit edebilen türler.
Parkinson genel olarak vücudumuzun hareketlerini kontrol eden nörolojik yapıları etkiler ve dopamin temellidir. 2 temel nöropatolojisi söz konusudur. Bunlar Substansia nigrada pigmente dopaminerjik nöronlarda kayıp (%60-80 kayıp motor bulguların gelişme eşiği). Dopamin yapımı yetersizliği ve Lewy cisimcikleri (semptom öncesi evrede var): Parkinsona özgü değildir. Dopamin sinir hücreleri arası iletişimi sağlayan maddelerden biridir. Parkinson’da Dopamin yetersizliği nedeni ile beyin niçin ve nasıl hareket edeceğine dair gerekli mesajları alamaz. Çoğu idiopatik Parkinson hastalığının genetik ve çevresel etmenlerin kombinasyonuna bağlı geliştiği düşünülmektedir. Tek başına çevre ya da genetik hastaların çok azında etmendir. Ancak ilgili faktörleri bilmek ve bunlarda kaçınmak Parkinson’dan korunmakta hayati öneme sahiptir.
Parkinson’un Çevresel Risk Faktörleri
- Pestisit kullanımı
- Kırsal çevrede yaşama
- Kuyu suyu tüketimi
- Herbisit maruziyeti
- Endüstriyel bitkiler ya da taşlar
- Sigara ve kahve koruyucu
Genetik Faktörler
- Genetik etmenler PH’nın %5’inden azından sorumlu
- Genetik kökenli PH genelikle 50 yaş altında başlar
- Ailesel PH öyküsü vardır.
Parkinson’un Erken Bulguları Nasıldır?
- Erken bulguları diğer hastalıklarla da karışabilen bulgulardır.
- Parmaklar, el, bacak ya da dudakta hafif sallanma
- Katılık ve yürümede zorluk
- Sandalyeden kalkmada zorluk
- Yazı değişikliği (küçük, sıkışık el yazısı)
- Kambur duruş
- Ciddi bir ifadede donmuş maske yüz
Parkinson’un Kardinal Bulguları Nelerdir?
En sık ilk semptom tremordur.
4 kardinal bulgusu vardır:
İstirahat tremoru:
- Hastaların %70’inde erken semptomdur
- Genellikle parmaklar ve elde dinlenmede
- Sallanma ritmiktir. Genellikle saniyede 4-6 atım.
- Para sayma hareketi
- Tremor sadece Parkinson’a özgü bir semptom değildir.
Rijidite:
- Kaslar sertleşir ve gevşeyemez.
- Yürürken kollarını sallayamazlar.
- Kaslarda kramp ve ağrı olabilir.
Bradikinezi:
- Kişiler yaşlandıkça doğal olarak yavaş hareket ederler.
- Parkinson’daki bradikinezi günlük yaşamı bozan bir yavaş hareket etmedir.
- Parkinsonlu hastalar hareket etmek istediklerinde beden hemen yanıt veremez.
- Ani durma ya da donma olabilir.
- Yürüme bozukluğu görülür.
Postural insitabilite:
- Parkinsonlu kişiler sarkık omuz ve başı öne uzatma eğilimindedir.
- Kambur dururlar.
- Dengelerini sağlamada zorlanırlar.
- Bu düşme riskini artırır.
Diğer Semptomlar:
- Huzursuz uyku ve gündüz yorgunluğu
- Yumuşak ses ya da konuşma bozukluğu
- Mikrografi
- Yutma güçlüğü
- Bellek sorunları, konfüzyon veya demans
- Yağlı cilt ve kepek
- Kabızlık
- Anxiete, stres, gerilim
- Bayılma
Parkinson’un Tedavisi
- Kesin tedavi yok
- Tedavinin amacı semptom ve bulguları olabildiğince kontrol etmek
- Hastanın yaşam kalitesini artırmak
- Nöroprotektif tedaviTremor tedavisi: Levodopa, dopamin agonistleri ve antikolinerjikler parkinson hastalarındaki tremorun tedavisinde oldukça etkili
- Denge sorunlarının tedavisi: Dopaminerjik İlaç tedavisi ile iyileşmez. Bedensel etkinlik ve alıştırmalar önerilir.
- Eşlik eden hastalıkların tedavisi:
- Depresyon
- Demans
- Anksiyete
- Uyku bozukluğu
- Konuşma tedavisi
- Sanrılar
- Diyet tedavisi
- Meşguliyet tedavisi
- Fizyoterapi
- Derin beyin uyarımı: Bilateral subtalamik nücleus (STN) ya da globus pallidus interna (GPi) uyarımı seçilmiş kişilerde yarar sağlayabilir. Tıbbi tedaviye dirençli motor komplikasyonları olan hastalarda kullanılır. Klinik olarak önemli aktif komorbit hastalığı olmayan biyolojik olarak uygun hastalarda kullanılır. Levodopaya yanıt veren hastalarda kullanılır. Klinik olarak önemli aktif mental sağlık sorunları (depresyon, demans) olmayan hastalarda kullanılır.
- Diyet: Dengeli bir diyet önemli. Kalsiyum ve D vitamininden zengin bir liste yazılabilir. Yüksek lifli diyet özellikle hastalıkla ilişkili kabızlık sorununu ortadan kaldırmak adına önemlidir.
Parkinson tanısı almak dünyanın sonu değildir. Tersine erken dönemde bilinçli bir şekilde tedaviye başlamak ve sağlığınıza normalden daha çok dikkat etmek krizi bir nevi fırsata dönüştürmenizi sağlayabilir. Başta hekiminiz olmak üzere HOYA Terapi ailesinin de bu süreçte yanınızda olmasını isterseniz gerontolog, psikolog, diyetisten ve FTR uzmanlarımız ile yanınızdayız. Sağlıkla kalın…
