Gerodontoloji 65 yaş ve üzeri kişilerde ağız ve diş sağlığı ile ilgilenen bilim dalıdır. Yaşlıların kaliteli ve sağlıklı ömür uzunluğu adına büyük önem arz eden bir konu olan ağız ve diş sağlığı adına gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir. Yaşlılarda ağız ve diş bakımının genel amacı;
- Ağız ve diş etlerini temizlemek,
- Ağız içindeki kokuyu gidermek,
- Enfeksiyon ve yara oluşumunu engellemek, varsa tedavisini sağlamak,
- Takma dişlerin temizliğini sağlamak
- Hastada temizlik ve rahatlığın oluşmasını sağlamaktır.
Ağız ve diş bakımında kullanılan malzemeler ise;
- Diş fırçası ve macunu
- Diş ipi
- Bir bardak soğuk ve ılık su
- Böbrek küvet
- Kağıt havlu
- Su geçirmez örtü
- Eldiven
- Dudaklar için yağlı krem olarak sıralanabilir.
Bunun haricinde total veya parsiyel olarak diş kaybı olan yaşlılarda uygulanan protetik diş tedavisi, eksik veya kaybedilmiş dişlerin yerine yapay olarak yenilerinin getirilmesi anlamına gelmektedir. Diş eksikliğinin sayısı, konumu ve çevre dokuların durumuna göre tedavi şekli: sabit restorasyonlar, bölümlü protezler ve tam protezler ile yapılabilmektedir. Özellikle yaşlılarda sıklıkla kullanılan total protezlerin bakımının uygun bir şekilde yapılması oldukça önemlidir. Keza emici sünger bir malzemeden imal edilen bu protezlerin uygun olmayan veya aşındırıcı kimyasallarla ve deterjanlarla temizlenmesi zehirlenmelere bile neden olabilmektedir. Ayrıca piyasada normal dişler için bulunan fırça ve diş macunları bu protezleri aşındırarak kullanım ömrünü azaltmaktadır. Total protez için uygun bakım uygulaması basamakları şu şekilde özetlenebilir;
- Eller yıkanır, eldiven giyilir.
- Malzemeler hazırlanır, uygun yere yerleştirilir.
- Hastaya yapılacak uygulama hakkında bilgi verilir.
- Hasta ellerini kullanabiliyorsa protezini çıkartması istenir. Kullanamıyorsa hemşire gaz bezini baş ve işaret parmaklarına sararak protezi çıkartır.
- Temizleme işlemini yapmak için protezler içinde su bulunan böbrek küvete koyulur.
- Diş fırçasına macun koyularak diş fırçalama tekniğine uygun bir şekilde protezler fırça ile temizlenir. Su ile durulanır.
- Protezler ağzı kapaklı, içinde su bulunan kaplarda saklanır.
- Hastanın çenesinin altına tedavi bezi ve muşambası yerleştirilir, üzerine böbrek küvet koyulur.
- Hastanın diş etleri, dili ve yumuşak damağı, yumuşak diş fırçası veya gaz bezi sarılı dil basacağı ile temizlenir. Ağızda aynı zamanda diş varsa onların temizliği de sağlanır. Ağzına su verilerek çalkalatılır ve böbrek küvete boşaltılması sağlanır.
- Böbrek küvet, tedavi bezi ve muşambası kaldırılır. Hastanın ağzı kurulanır.
- Hastanın protezleri takılır.
- Eldiven çıkarılır. Malzemeler kaldırılarak temizlenir.
- Eller yıkanır, yapılan uygulamalar kaydedilir.
Ağız hijyeni, ağız ve diş bakımı, protezler dahil ağız yapılarının ve dokularının temiz, işlevsel, rahat ve enfeksiyondan uzak tutulmasını sağlamak için plak ve kalıntıları temizlemeyi amaçlar. Birçok yaşlı insan protez takıyor. 65 ile 74 yaş arasındaki kişilerin yüzde altmış beşinin doğal dişleri yoktur. 75 yaşın üzerindeki insanların yüzde seksen ikisi doğal dişlere sahip değildir Temiz ve rahat bir ağız iştahı artıracak ve iyi beslenmeyi ve böylece sağlığı teşvik edecektir.
Henderson ve Nite (1978), yaşlı kişinin fiziksel ve zihinsel durumunun korunması için kişisel hijyenin gerekli olduğunu öne sürerken, Roper, Logan ve Tierney (1985), hijyen alışkanlıklarının güne bir kalıp veren bir rutine yerleştirildiğine ve yaşlı kişiye güvenlik ve istikrar sağlar. Hastalıkta veya sağlıkta temizlik ve hijyenin kişinin iyiliği için temel olduğuna inanan Florence Nightingale (1860) geleneğini takip ederler.
Bakımda ilk adımınız, yaşlı kişinin bireysel kişisel ve ağız hijyeni ihtiyaçlarını ve bunları sürdürme konusundaki kendi yeteneklerini değerlendirmektir. Değerlendirme, yaşlı kişiye ve ailesine bu ihtiyaçların ne olduğunu sormayı ve tartışmayı, yaşlı kişiyi gözlemlemeyi ve ayrıca yaşlı kişinin durumu ve bakımıyla ilgili özel önlemleri belirlemek için hemşirelik ve tıbbi kayıtları incelemeyi içerir.
Bunu yapmak için yaşlı kişinin fiziksel kabiliyetini, altta yatan herhangi bir hastalığın etkisini ve enfeksiyon gibi belirli riskleri göz önünde bulundurmalısınız. Yaşlı kişinin yardım almadan neler yapabileceğini ve ayrıca genellikle hangi yardıma sahip olduğunu ve neye ihtiyaç duyduğunu değerlendirmeniz gerekecektir. Yaşlı kişinin temizlikle ilgili beklentileri, aile etkilerine, akran gruplarına, kültürel farklılıklara, ekonomik faktörlere ve sosyal izolasyona dayanmaktadır. Bu nedenle, kişisel hijyenle ilgili olarak herhangi bir kişisel tercihin veya dini ve kültürel ihtiyacın dikkate alınması önemlidir. Hastanedeyse, yaşlı kişi bir aile üyesinin yıkanma ve giyinme konusunda yardımcı olmasını isteyebilir.
Bununla birlikte, yaşlı kişinin veya ailenin bu tür bir yakın ilişkiden rahatsızlık duyması mümkündür. Burada yine bir bakıcı olarak, ailenin bakıma nasıl dahil olmasını istediğini algılamak ve yorumlamak için duyarlılığa ihtiyacınız olacaktır. Yaşlı kişiyle iletişim ve tartışma, onun görme ve işitme duyusunu dikkate almalıdır. Yaşlı kişinin kişisel hijyen ihtiyaçlarını bu değerlendirmeye göre görüşmeli ve planlamalısınız. Bu, yaşlı kişinin kişi merkezli, yani yaşlı kişinin yaşamının ve ilişkilerinin genişliğini ve derinliğini dikkate alan bakım almasını sağlar
**********************************************************************************************************************************
Sizin veya sevdiğiniz bir yakınınızın gerontolojik danışmanlığa ihtiyacı olduğunu düşünüyorsanız destek almak adına bize başvurabilirsiniz. Ücretsiz deneme seansı ve ayrıntılı bilgi için bize yazının altındaki formu doldurarak veya Whatsapp tuşumuzu kullanarak ulaşabilirsiniz.
***********************************************************************************************************************************
