Yaşlılıkla birlikte gelen normal değişimlerin yanı sıra ilaç kullanımı, çoklu kronik hastalıklar ve özgüven kaybı ulaşımı ve güvenli ilaç kullanımını zora düşürmektedir. Yaşlıların şerit değiştirirken, trafiğe girerken, fren-gaz dengesinde, takip mesafesinde ve dikkat düzeyinde problem yaşayabildiği bilinmektedir. Yaşlıların kronolojik olarak araç kullanabileceği yaş genellenerek kısıtlama yapılamaz ancak bireysel değerlendirme materyallerinin çoğaltılması gerekir.
Kaza riskini arttıran şey kronolojik yaştan çok tıbbi durumdaki değişimlerdir. Yaşlılar düşük kilometrelerde ve sadece sağlıkla ilgili acil durumlarda araç kullanan acemi şoförler konumundadır. Bununla birlikte herhangi bir kaza durumunda daha kırılgan ve daha kolay yaralanabilir konumdadırlar. Uygun araç kullanma yeteneği kaybedildikten sonra ABD verilerine göre erkekler 6 kadınlar 10 yıl daha yaşamaktadır.
Sürücülüğün bırakıldığı dönemden sonra yaşlılarda izolasyon görülmekte bu duruma bağlı patolojiler gelişmektedir. Araç kullanamayan yaşlılar en çok yürüme yolunu tercih etmektedir. Buna karşın yürüme yoluyla ulaşımını gerçekleştiren bireylerde %64 oranında kavşak olmayan yerlerde ölümcül kaza görülmektedir. Bisiklet kullanımında genç yaşlarda gelişmeyen alışkanlıkların ve buna uygun dizayn edilmeyen toplumların yaşlılıkta değişmesini beklemek gerçekçi değildir.
Sürücülüğün bırakıldığı dönemden sonra yaşlılarda izolasyon görülmekte bu duruma bağlı patolojiler gelişmektedir. Araç kullanamayan yaşlılar en çok yürüme yolunu tercih etmektedir. Buna karşın yürüme yoluyla ulaşımını gerçekleştiren bireylerde %64 oranında kavşak olmayan yerlerde ölümcül kaza görülmektedir. Bisiklet kullanımında genç yaşlarda gelişmeyen alışkanlıkların ve buna uygun dizayn edilmeyen toplumların yaşlılıkta değişmesini beklemek gerçekçi değildir.
Sürücülüğün bırakıldığı dönemden sonra yaşlılarda izolasyon görülmekte bu duruma bağlı patolojiler gelişmektedir.
Araç kullanamayan yaşlılar en çok yürüme yolunu tercih etmektedir. Buna karşın yürüme yoluyla ulaşımını gerçekleştiren bireylerde %64 oranında kavşak olmayan yerlerde ölümcül kaza görülmektedir. Bisiklet kullanımında genç yaşlarda gelişmeyen alışkanlıkların ve buna uygun dizayn edilmeyen toplumların yaşlılıkta değişmesini beklemek gerçekçi değildir. Alternatiflerin çoğaltılamaması insanların hareketliliklerini sürdürmek adına bireysel seçimler yapmasına sebep olmaktadır. Demans hastaları tanı aldıktan 3-4 yıl sonrasına dek araç kullanımına devam etmektedir ve bu kitlede kaza riski sağlıklı yaşlılara göre iki kat fazladır. Demans hastası yaşlıların çoğu araç kullanırken kaybolmaktadır ve bu durum genellikle ölümcül kazalarla sonuçlanmaktadır.
| Uyarı ve İşaretler | Sürüşü Etkilemesi | Ulaşım Seçeneklerini Etkilemesi |
| Hafıza kaybı | Nereye gideceğini unutup yol ortasında tereddüt edebilir | Hareket saati, araç muayene zamanı vb tarihlerini karıştırabilir. |
| İş yapma güçlüğü | Arabayı stop ettirebilir, yolunu bulamayabilir | Araç değiştirme zorlukları |
| Dil problemi | Diğer sürücülerle ve aktörlerle iletişime geçemeyebilir | Çatışmaları yönetemez, uyum sağlayamaz |
| Zaman mekan oryantasyonunda bozulma | Kaybolabilir, ışıkları takip edemeyebilir zamanlama ve reflekslerde sorun yaşayabilir | Araçtan indiğinde kaybolabilir. |
| Yargı becerisi kaybı | Şerit ve sonraki hamlelerde karar verme ve hesaplama sorunları | Para ödeme ve üst alma zorlukları |
| Soyut düşünme | İnşaat kaza kapalı yol vs durumlarında ne yapacağını bilemez, empati kuramaz | Araç değiştiremeyebilir. |
| Eşyaları farklı yerlere koyma | Aracı veya anahtarı kaybedebilir | Eşyalarını araçta unutabilir. |
| Davranış değişiklikleri | Psikogerontolojik değişimlerin etkileri görülür. | Görünür bir sebep olmaksızın telaşlanabilir. |
| Kişilik Değişimleri | Araç kullanımını bırakamak istemez ajite olabilir | Paranoid davranabilir. |
| Girişkenlik kaybı | Yardım istemekten çekinir, refleks kayıplarını gizler. | Yapması gerekenlerden ve alması gereken tedbirlerden imtina edebilir. |
| Olay | Örnekler |
| Tanıdık sokaklarda kaybolma | «Yardımcı pilot» uygulaması |
| Seyahat süresinin uzaması | |
| Çevresindeki insanların endişe duyması | Ceza yazılması, kornalar, polis uyarıları |
| Trafik levhalarını görmek ve anlamakta zorlanma | Hangi çıkışa döneceğini karıştırmak |
| Araba kullanırken aşırı duygulanım | |
| Yanlış sinyal verme | |
| Yanlış şeride geçme | |
| Uygun olmayan hız | Çok hızlı veya yavaş kullanımdan kaynaklanan kazalar |
| Uygun olmayan şekilde aracı durdurma | Yolun ortasında durma vakaları |
| Gaz ve pedallarını karıştırma | |
| Kenar taşlarına çarpma | |
| Arabada garajda ya da posta kutusunda ezik ve çizilmeler |
ABD ve Avrupa’nın birçok ülkesinde kullanılan resmi sürüş değerlendirmeleri genellikle 45-60 dakika sürer ve kişilere trafiğe kapalı ve açık ortamlarda yapılan sürüş testlerinin sonucunda 5 tür tavsiye verilir:
- Kısıtlama olmaksızın araç kullanımı
- Bazı kısıtlamalarla (gece-gündüz, hız, süre vs) araç kullanımı
- İlerleyici hastalık varlığında düzenli kontrollerle araç kullanımı
- Araç kullanmayı bırakmak
- Alternatif seyahat yardımları almak
Yaşlıların kötü şoför olduğu bir ön yargıdır. Gerontologlar, sürüş becerilerini etkileyen şeyin kronolojik yaş değil, tıbbi durum olduğunu anlamalıdır. Sürüş becerilerinin kaybı ile ilgili endişeler sürücü rehabilitasyon uzmanı tarafından resmi olarak değerlendirilmelidir. Yaşlılar günlük yaşamlarını devam ettirebilmek için kendi şehirlerinde rahatça hareket edebilmelidir. Yetilerini kaybeden yaşlılar için alternatif hizmetler planlanmalıdır.
********************************************************************************************************************************
Sizin veya sevdiğiniz bir yakınınızın gerontolojik danışmanlığa ihtiyacı olduğunu düşünüyorsanız destek almak adına bize başvurabilirsiniz. Ücretsiz deneme seansı ve ayrıntılı bilgi için bize yazının altındaki formu doldurarak veya Whatsapp tuşumuzu kullanarak ulaşabilirsiniz.
***********************************************************************************************************************************
