Uyku evrimsel psikolojiden nörolojiye, psikolojiye hatta ergonomiye birçok farklı alanın ilgilendiği bizler içinse oldukça keyifli, dinlendirici, hayatta kalmak için zorunlu bir süreç olarak karşımıza çıkmaktadır. Genel olarak neden uyuduğumuza dair nihai tek bir yanıt olmamakla birlikte Enerji korunması hipotezi metabolik hızı fazla olan hayvanlarda uyku gereksiniminin yüksek olduğunu belirtir ve uykunun bir nevi “şarj olma” sürecimiz olduğunu vurgular. Bir diğer yaklaşım ise gün döngüsü ve çevresel şartlara uyum ile ilişkilidir. Hayatta kalmayı sağlayan içgüdü sonucunda ,farklı şartlara adaptasyon yeteneği sağlamak için özellikle geceleri uyuyup gündüz aktif olmak ve hayatta kalma şansımızı arttırmak adına evrimleştik. Uyku özellikle bilişsel yeteneklerimiz ve öğrenme süreçlerimiz için de önemlidir. Pekiştirme uyku esnasında olur ve bu yüzden özellikle uykudan önce çalışılan ve öğrenilen birçok konu uykuda pekiştirilir, ertesi gün daha kolay hatırlanır. Uyaranların işlenmesi uykuda olduğu için gün içerisinde yaşadıklarımızı o günün sonunda rüyalarda görebiliriz. Birçok deneyde gözlemlendiği üzere yeni öğretiler alan hayvanlarda o günün gecesi yaşanan REM süresi artar, o gece REM baskılanırsa o gün öğrenilen bilgiler saklanamaz. Bunun yanı sıra bağışıklık, iyileşme, büyüme, otonomik fonksiyonların düzenlenmesi ve termoregülasyon için uyku hayati ve elzemdir.
Normal uyku süremiz yaşlanma sürecimizle birlikte değişir ve ne yazık ki kalitesi düşecek bir şekilde niteliksel ve niceliksel olarak geriler.
Yenidoğan : 16-20 saat
5 yaş : 12 saat
5 yaş- ergenlik: 10-12 saat (monofazik gece uykusu)
Erişkin : 7,5 saat
Yaşlılarda : <7.5 saat (uykuya dalma geç, uyku kesintili)
İnfantlarda:
Uyku doğrudan REM ile başlar
REM uykunun yaklaşık %50’sini oluşturur.
REM/nonREM siklusu 60 dk veya daha kısadır
nonREM uyku paterni 6 aydan sonra oluşur.
Çocuklar:
Yavaş uyku ilk 1/3 lük dilime hakim olmaya başlar, bu dönemde bir çocuğu uyandırmak imkansız gibidir.
Erişkin:
Yavaş uyku yaşla beraber progresif olarak azalır. Sıklıkla 60 yaş üstünde kaybolur.
Uykunun Evreleri
NREM Evre 1 (N1);
Tüm uykunun % 3-5’ini oluşturan başlangıç evresidir. Uyanma eşiği düşüktür ve hemen uyanma görülebilir. Kimi nörolojik bozukluk ve uyku bozukluklarında yüzdesi artar, Bu evrede EEG frekansı tetaya (4-7 Hz) düşer, yavaş göz hareketleri ortaya çıkar, kas tonusu minimal azalır.
NREM Evre 2 (N2);
Uykudan en fazla payı alan evredir, Tüm uykunun yaklaşık %50’sini oluşturur. EEG zemin aktivitesi tetadır, K kompleksleri, Uyku iğcikleri görülür.
NREM Evre 3 (N3);
Toplam uykunun %20-30’unu oluşturur, gecenin ilk yarısında oranı daha fazladır. Bu evre özellikle beynin yenilenmesi ile ilişkilidir ve öğrenmenin pekiştirilmesini sağlar. EEG zemin ritmi deltadır (0,5-2 Hz), yüksek amplitüdlü dalgalar EEG’nin en az %50’sini kapsar, K kompleksleri ve uyku iğcikleri izlenebilir, bu evrede de kas tonusu düşüktür. Uyku artık derinleşmiştir ve uyanma eşiği yüksektir. Yani zor uyanılır.
REM
Uykunun %20-25’ini oluşturur,
Hatırladığımız rüyaları görürüz,
Gecenin sonunda sıklık ve süre artar,
Beyin uyanıklıktaki gibi aktif olduğu bölümdür,
Yeni nöronal bağlantılar oluşur.
EEG düşük amplitüdlü karışık frekanslı teta aktivitesindedir,
EEG’de testere dişi dalgalar ortaya çıkar
Hızlı göz hareketleri (REM) izlenir,
Solunum ve stapes dışında atoniktir
Erkeklerde ereksiyon olur.
Uyku Bozuklukları Nelerdir?
Uykuda Solunum Bozuklukları,
Uykuda Hareket Bozuklukları,
Hipersomniler,
İnsomniler,
Parasomniler,
Sirkadiyen Ritim Bozuklukları
Uyku Apnesi
Uykuda solunumun geçici olarak durmasıdır. Yaşam kalitesi ve sağlığı bozan önemli, tehlikeli ve yaygın bir hastalıktır.
Neden olur?
Nörolojik bozukluklar:
Kas hastalıkları,
Kas sinir kavşak hastalıkları,
Motor nöron hastalıkları,
Nöropatiler (özellikle inflamatuar),
Nörodejeneratif hastalıklar (MSA, Demans, Parkinson hastalığı, Demyelinizan hastalıklar),
Serebrovasküler olaylar,
Arnold Chiari malformasyonu,
Siringobulbi,
Serebral palsi.
Sonuçları nelerdir?
Hipertansiyon:
Hipertansiyon sıklığı: %40-60.
Parasempatik-sempatik alternan deşarjlar,
Baroreseptör refleks yapısını bozulma,
Hipoksinin uyardığı norepinefrin salgılanımı,
Artmış Endotelin-1 ve NO,
AHI’deki her artış hipertansiyon riskini %1 artırır,
%10’luk desatürasyonun riski %10 artırır,
CPAP ile düzelir.
Pulmoner hipertansiyon:
Sistemik kan basıncı değişiklikleri ile paralel,
Pulmoner hipoksik vazokonstrüksiyon,
Sağ kalp yetmezliği,
Hafif veya yüksek derecede pulmoner hipertansiyon görülme oranı yaklaşık %20,
CPAP ile düzelir.
Kardiyak ritim bozuklukları:
Bradikardi/taşikardi periyodları,
%10’unda kalp ileti blokları ,
%50’sinde atrial fibrilasyonlar;
Hipoksi ve arousallara bağlı sempatik hiperaktivite,
Negatif intratorasik basınca bağlı baroreseptör dengesinde bozulma
Kardiyak iskemi ve yetmezlik,
Negatif intratorasik basınca bağlı genişlemiş atrial boşluk
Konjestif kalp yetmezliği:
İntratorasik negatif basınç,
Pulmoner hipertansiyon,
Sistemik hipertansiyon,
Kardiyak iletim sorunları,
Kardiyak iskemi.
Endokrinolojik bozukluklar:
GHRH ve IGF-1’de azalma,
LH ve Testesteronun azalması,
İnsulin direnci,
Leptin, Ghrelin ve Adiponektinde artma,
LDL düzeyinde artma.
Eğer sizde de herhangi bir uyku bozukluğu olduğundan şüpheleniyorsanız lütfen nörologlardan veya uyku kliniklerinden yardım alarak gün kaybetmeden önlem alınız. Keza uyku bozukluklarının kalp hastalıkları, nörolojik hastalıklar ve hatta psikiyatrik hastalıklarla ilişkisi iyi bilinmektedir. Sağlıklı bir uyku sağlıklı bir hayat için şarttır.
AYNAKÇA
Beauchamp TL, Childress JF. Principles of Biomedical Ethics. 6th ed. New York, NY: Oxford University Press; 2008.
Boockvar KS, Lachs MS. Predictive value of nonspecific symptoms for acute illness in nursing home residents. J Am Geriatr Soc. 2003;51:1111–1115.
Boyd CM, Darer J, Boult C, et al. Clinical practice guidelines and quality of care for older patients with multiple comorbid diseases: implications for pay for performance. JAMA. 2005;294:716–724.
Fried TR, Bradley EH, Towle VR, et al. Understanding the treatment preferences of seriously ill patients. N Engl J Med. 2002;346:1061–1066.
**********************************************************************************************************************************
Sizin veya sevdiğiniz bir yakınınızın yardıma ihtiyacı olduğunu düşünüyorsanız sağlık danışmanlığı ve psikolojik destek almak adına bize başvurabilirsiniz. Ücretsiz deneme seansı ve ayrıntılı bilgi için bize yazının altındaki formu doldurarak veya Whatsapp tuşumuzu kullanarak ulaşabilirsiniz.
***********************************************************************************************************************************
