Kişilik bozuklukları, bireyin içsel düşünce yapısında, duygusal tepkilerinde, kişilerarası ilişkilerinde ve davranış örüntülerinde kalıcı ve işlevselliği bozan sapmalarla karakterize edilen ruhsal sorunlardır. Bu bozukluklar genellikle ergenlik ya da erken yetişkinlik döneminde baş gösterir ve yaşam boyu devam etme eğilimindedir. Tanı konulması genellikle zordur, çünkü birey çoğunlukla davranışlarını normal olarak görür ve tedavi arayışına girmekte isteksiz olabilir.

Kişilik Bozukluğu Türleri
DSM-5 (Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı) kişilik bozukluklarını üç kümeye ayırmıştır:
-
A Kümesi (Tuhaf ve Eksantrik Davranışlar):
-
Paranoid Kişilik Bozukluğu
-
Şizoid Kişilik Bozukluğu
-
Şizotipal Kişilik Bozukluğu
-
-
B Kümesi (Dramatik, Duygusal veya Dengesiz Davranışlar):
-
Antisosyal Kişilik Bozukluğu
-
Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu
-
Histrionik Kişilik Bozukluğu
-
Narsistik Kişilik Bozukluğu
-
-
C Kümesi (Kaygılı veya Korkulu Davranışlar):
-
Kaçıngan Kişilik Bozukluğu
-
Bağımlı Kişilik Bozukluğu
-
Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu
-
Tanı Süreci
Kişilik bozukluklarının tanısı, kapsamlı psikiyatrik değerlendirme ve gözlem sürecini gerektirir. Tanı kriterleri genellikle aşağıdaki adımları içerir:
-
Klinik Görüşme:
Uzman, kişinin yaşam öyküsünü, ilişkilerini, işlevselliğini ve davranış örüntülerini değerlendirir. -
Psikometrik Testler:
MMPI, SCID-II ve Millon Kişilik Envanteri gibi araçlarla kişilik yapısı analiz edilir. -
Gözlem ve Yakın Çevre Görüşmeleri:
Özellikle genç bireylerde aile üyelerinden alınan bilgiler tanının doğruluğunu artırabilir.
Kişilik Bozukluklarının Tedavi Süreci
Kişilik bozukluklarının tedavisi zordur, ancak uygun terapötik yaklaşımlarla önemli gelişmeler sağlanabilir. Tedavi genellikle uzun vadeli bir süreci kapsar ve bireysel farklılıklara göre uyarlanır.
-
Psikoterapi Yöntemleri
-
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT):
Düşünce kalıplarını fark ettirme ve değiştirme üzerine kurulu etkili bir terapi yöntemidir. Özellikle borderline, kaçıngan ve obsesif-kompulsif kişilik bozukluklarında yaygındır. -
Diyalektik Davranış Terapisi (DDT):
Duygusal regülasyon ve stresle baş etme stratejileri sunar. Özellikle borderline kişilik bozukluğu için geliştirilmiştir. -
Şema Terapi:
Bireyin çocukluk dönemine dayanan düşünce kalıplarını yeniden yapılandırmaya yönelik uzun soluklu bir terapidir. -
Psikodinamik Terapi:
Bilinçaltı çatışmaların çözülmesini hedefler. Kişilik yapısının derinlemesine analizi için tercih edilir.
-
-
İlaç Tedavisi
Kişilik bozuklukları doğrudan ilaçla tedavi edilemese de eşlik eden depresyon, anksiyete, öfke kontrol bozukluğu gibi semptomlar için farmakolojik destek verilebilir:
-
Antidepresanlar
-
Anksiyolitikler
-
Antipsikotikler (bazı durumlarda)
-
Grup ve Aile Terapileri
Kişilik bozukluğu olan bireylerin ilişkilerinde yaşadığı sorunları çözümlemelerine katkı sağlar. Ayrıca aile bireylerinin de durumu anlamasına ve destekleyici rol üstlenmesine olanak tanır.
-
Yoğun Gözlem ve Destek Programları
Ciddi vakalarda bireylerin kendine ya da çevresine zarar verme riski olabilir. Bu durumda hastane yatışı veya yoğun psikiyatrik gözlem gerekebilir.
