Yaşlı hastanın doğru bir şekilde değerlendirilmesi ancak kapsamlı gerontolojik ve geriatrik değerlendirme ile mümkün olur. Kapsamlı Geriatrik Değerlendirme (KGD) yaşlı bireylerin problemlerini ortaya koyan, bireylerin rezervlerini ve dayanıklılıklarını sınıflandıran, intervensiyon müdahalelerini gerçekleştiren bir yaklaşımdır. KGD sayesinde hospitalizasyonda azalma, mortalitede azalma, fonksiyonel bağımlılıkta azalma, bakımevi ihtiyacı ve maliyette azalma sağlanmaktadır.
KGD’nin amaçları şu şekilde özetlenebilir:
- Gizli kalabilecek hastalıkları ve sağlık sorunlarını keşfetmek
- Kesin tanıya yardımcı olmak
- Gerektiğinde optimum çevresel ve sosyal destek için danışmanlık vermek
- Sonuçları öngörerek hastalığın ilerleyişini monitorize etmek
- Fonksiyonel düzeyi korumak ve geliştirmek
Bu ekipte başta gerontolog olmak üzere;
- Geriatrist veya hekimler
- Hemşire
- SHU
- Diyetisyen
- Psikolog
- Ergoterapist
- Fizyoterapist gibi profesyoneller bulunmalıdır.
Neden geriatri ayrı bir bilim dalıdır?
- Organ sistemlerinde önemli fizyolojik değişimler meydana gelmektedir.
- Fonksiyonel kapasitede ve GYA a kayıpların görülme riski artmaktadır.
- Hastalıklar sık ve atipiktir, seyri gençlerden farklıdır.
- Multipl patoloji ve polifarmasi görülür.
- Sosyokültürel komponentler süreç üzerinde etkilidir.
- Sorunları tek bir merkez elinden çözmek daha kolay, konforlu ve efektiftir.
- Hasta ve yakınlarının hastalığa yaklaşımı ve tedaviden beklentileri farklıdır.
- Hekimin yaşlı hastaya bakışı farklı olabilmektedir.
Yaşlılık bir hastalık değildir. Buna karşın çoğu zaman yaşlının şikayetleri yaş ayrımcılığı ile değerlendirilerek yaşlanmaya bağlanır ve göz ardı edilir. Bu durumda da tanı ve tedavi aksayabilir.Yaşlı hastalar ise kimi akut problemleri inkar etmek, normal görmek tedaviyi reddetmek ve pasif intihar eğiliminde olabildiği gibi ölüm korkusu ile hipokondriyak tavırlar içinde de olabilmektedir.
Yaşlılarda değerlendirmenin en önemli amaçlarından biri kırılganlığı saptamak, önlemek ve tedavi etmektir. Kırılganlık ise yaşlıda beş temel görünüm ile kendisini gösterir:
- Hareketlerde yavaşlama
- İstemsiz kilo kaybı
- Güçsüzlük
- Tükenmişlik hissi
- Fonksiyonel yetilerde kayıplar
KGD Hastadan Öykü Alınması İle Başlar!
Yaşlının öyküsü alınacak ortam iyi aydınlatılmış, uygun sıcaklıkta, ferah, sessiz ve huzurlu olmalıdır. Öykü alınma aşamasında yaşlı ile yalnız, aile ile yalnız ve yaşlı ve ailesiyle birlikte olmak üzere farklı görüşmeler yapılmalıdır. Yaşlının rahat hissetmesi için kısa bir sohbet ile başlanarak sonrasında yaşam öyküsü ve günlük rutinleriyle ilgili doğal sorular sorulmalıdır.
Hastanın yorulduğu ve bıktığı hissettiğinde aralar verilmelidir. Görüşme esnasında ihtiyaç halinde yaşlının atıştırmasına uygun yiyecekler ve su bulundurulmalıdır.
Yeti kayıpları dikkate alınarak yavaş, tane tane, basit sözcüklerle, göz teması kurarak ve uygun ses tonunda konuşmalar yapılmalıdır.
Hastanın eski epikriz raporları, kullandığı ilaçlar, beslenme ve yaşam alışkanlıkları, yalnız yaşayıp yaşamadığı sorgulanmalıdır.
Hastanın ve ailesinin tedavi sürecine katılması önem arz etmektedir.
Yaşlılar herhangi bir sağlık kuruluşuna başvurmadan önce %70 oranında sağlık sorunlarını aileleri ile paylaşmaktadır. Bu açıdan ailenin sorunlardan haberdar olması, bilinçlendirilmesi ve iş birliğine yönlendirilmesi tedaviye uyumu pekiştirmektedir.
Görüşmelerde yaşlı ve ailesi arasında gerginlik sezilirse tarafsız, objektif, soğukkanlı ve adil bir tavırla görüşme yönlendirilmelidir.
Yaşlının günlük yaşam aktiviteleri çeşitli ölçeklerle ve gözlemle değerlendirilir. Yaşlının görüşmeye nasıl bir kıyafet veya temizlik durumunda geldiği bile bu açıdan sessiz bir öykü aracı ve göstergedir. Bunun dışında yaşlılıkta görülen yakını görememe durumu olan presbiyopi odaklanma ile ilgili fizyolojik sistemde görülen kayıplardan dolayı yakını görme zorluğu olarak 6 mt’den Schnell kartları okutularak muayeneleri ile değerlendirilir. Yaşla birlikte görme alanı, renkler, akomodasyon azalır. Yüzleri tanıma, okuma, alet ve araç kullanımı için verilen efor artar. Yaşlılıkta görme problemlerinin en önemli sebepleri: katarakt glokom diyabetik retinopati prsbiyopi ve maküler dejenerasyondur.
Göz bozukluğu için risk faktörleri ise;
Diyabet
Ailede glokom öyküsü
Hipertansiyon
Beyaz etnisite ve Afrika kökenli olmak
Steroid tedavisi almış olmaktır.
Değerlendirilmesi gereken bir diğer önemli durum işitme yetisidir. İşitme güçlüğü yaşlılarda;
Benlik saygısında azalma
Sosyal izolasyon
Güvenlik riskler
Depresyon
İrritabilite
Kognitif zayıflık
Emosyonel kırılganlık yaratır.
İşitme kaybı senörinöral ve iletim tipi olmak üzere ikiye ayrılır:
İletim tipi: dış kulak lezyonları (malformasyon,stenoz, infeksiyon), orta kulak lezyonları (tuba obstrüksiyonları, otitis media sekeli, orta kulak kemiği malformasyonları), otik kapsül lezyonları (infeksiyon ve otosklerozlar)
Sensörinöral: İç kulak lezyonları (kohlear malformasyonlar, ilaç yan etkileri, Meniere hastalığı, travma, tümör, presbiakuzi), retrolabirentik lezyonlar, santral lezyonlar
Fısıltı Testi
En basit testtir.
Hastanın göremeyeceği bir yerden 30 cm uzaktan bir dizi kelime tekrarlanıp en az yarısının tekrar edilmesi beklenir.
Yaşlılarda İşitme Engel Düzeyini Saptama Testi
Odyoskop
Mobilite ve Düşmelerin Değerlendirilmesi
Nadiren tek bir sebepten kaynaklanır
Genel nedenleri
Yaşlılığa bağlı dikkatli yürüme
Miyelopati
Servikal spondiloz
B12 eksikliği
Frontal lobta sorunlar
Multiple inmeler
Parkinsonizm (idiyopatik, ilaca bağlı, sekonder)
Progresif supranükleer palsi
Sensöriyel bozukluklar
Nöropatiler
Toksik ve metabolik nedenler
Üriner inkontinans idrarını tutamadır. Bu durum yaşlı hastalarda:
Hijyen kaybı ve cilt problemleri
Bası yaraları
Uyku bozuklukları
Psikolojik sıkıntılar
Sosyal izolasyon
Özsaygı yitimine
Düşme riskinde artışa
Yaşam kalitesinde düşmeye
Kurumsal bakım ihtiyacına
Bakıcı tükenmişliğine sebep olur.
Üriner inkontinan sorgulanırken:
Üriner inkontinansın;
Sıklığı
Türü
İlaç kullanımı ile ilişkisi
Su tüketimi
Cinsel durum
Komorbidite
Eşlik eden semptomlar (dizüri, hematüri, mesane retansiyonu gibi) sorulmalıdır.
Bu bilgilere ek olarak ise;
Nörokognitif Değerlendirme
Duygudurum değerlendirmesi
Polifarmasi araştırılmalıdır.
***********************************************************************************************************************************
Sizin veya sevdiğiniz bir yakınınızın anımsama terapisine ihtiyacı olduğunu düşünüyorsanız sağlık danışmanlığı ve psikolojik destek almak adına bize başvurabilirsiniz. Ücretsiz deneme seansı ve ayrıntılı bilgi için bize yazının altındaki formu doldurarak veya Whatsapp tuşumuzu kullanarak ulaşabilirsiniz.
***********************************************************************************************************************************
