Alzheimer herkesin korkulu rüyası olan çağımızın bilişsel vebası olarak anılmaktadır. İlerleyici biliş azalması ile seyreden nörodejeneratif en sık hastalık olan Alzheimer yaşlılarda görülen engellilik ve mortalitenin önemli nedenidir. Ülkelerin bakım yükü ve maliyetlerinin önemli bir sebebi olan Alzheimer ABD’de yıllık maliyet 100 milyar dolardan fazla olan ve ilk sıralarda yer alan bir sağlık sorunudur.
Alzheimer’ın patolojisi şu şekilde seyreder:
- Beyinde atrofi
- Kortekste incelme
- Ventriküllerde genişleme
- Nöronlarda kayıp
- Geniş kortikal nöronlarda büzüşme
- Amiloid plaklar ve nörofibriler yumaklar
- Klasik nöritik plaklar dejenere ve distrofik sinir hücrelerinin sonlanım noktasını çevreleyen amiloid adı verilen bir proteinin birikmesi nedeni ile oluşur
Alzheimer Tanısı Nasıl Koyulur?
- Halen kullanılan en duyarlı nöropatolojik kriter National Institute on Aging- National Institute of Neurological and Communicative Disorders and Stroke (NIA-NINCDS) (Khachaturian) kriteridir.
- NIA-NINCDS kriteri yaşa uyarlanmış minimal neokortikal yoğunlaşmalardır.
- Ancak plak tipi ve bölge spesifik değildir.
- Başka kuruluşların da tanı kriterleri vardır.
Kimlerde Alzheimer Riski Daha Yüksektir?
- Aile öyküsü olması ikinci önemli risk etmenidir :1° akrabalarda hastalık varsa risk 3-4 kat, 2+° akrabalarda AH varsa risk %7.5 kat artar.
- Yaş arttıkça Alzheimer riski artar.
- 65 yaş üzerinde her 5 yılda bir görülme sıklığı 2 katına çıkar.
- 65 – 69 yaşında yaklaşık %2
- 70 – 74 yaşında %4
- 80-84 yaşında %16
- 85 yaş üzerinde %35-40’a ulaşır
- Kadınlar daha uzun yaşadıkları için risk göreceli olarak artmıştır.
- Düşük eğitim düzeyi ve bilişsel egzersizlerin yetersiz olması riski arttırır. Kimi yeni çalışmalar yoğun teknoloji kullanımının etkisini de araştırmaktadır.
- Kafa travması ile ilgili çelişkili bulgular olsa da genel olarak travma ve hücre kayıplarından korunmak Alzheimer’ı önlemek açısından önemlidir.
Alzheimer hastalığı nasıl ilerler?
| ERKEN EVRE | Ø Yakın bellek kaybı
Ø Uzak belleğin göreceli olarak korunmuş olması Ø Sözcük bulmada hafif zorluk Ø Plan yapma, karar verme ve organizasyon yetisinde azalma Ø Sosyal davranışların göreceli olarak korunmuş olması |
| ORTA EVRE | Ø Akıl yürütme, plan yapma, ve organizasyon yetisinde bozulma
Ø Uzak bellekte bozulma Ø Sözcük bulmada ağır zorluk, dili kullanma yetisinde bozulma Ø Dikkatin kolay dağılması Ø Hastalığa karşı içgörü kaybı Ø Alet kullanma ve giyinme gibi becerilerin kaybı Ø Uzay oryantasyonunda bozulma Ø Sanrılar, görsel halüsinasyonlar Ø Duyguların kontrolünde kayıp ve ajitasyon Ø Dış görünüm ve temizliğe ilginin kaybı Ø Uyku bozukluğu, depresyon, dolaşma |
| GEÇ EVRE | Ø Tüm bilişsel yetilerde ağır bozulma
Ø Mutizm Ø Barsak ve mesane kontrolünün kaybı Ø Miyoklonus ve epileptik nöbet Ø Tüm günlük yaşam aktivitelerinde yardıma gereksinim |
Hastalar en çok unutkanlıktan yakınır. Ancak her unutkanlık Alzheimer değildir.
- Başlangıçta yeni bilgileri anımsamada zorluk (yakın bellek kaybı)
- Çoğu zaman, hasta tekrar tekrar aynı soruyu sorabilir.
- Zaman ve mekan için oryantasyon bozukluğu, hafıza kaybı ile ilişkili.
- Başlangıçta oldukça korunmuş olanuzak bellek, hastalık ilerledikçe azalır.
- Daha sonraki aşamalarda, örneğin, eşlerin veya çocukların isimleri gibi önceden iyi baskılı bilgiler bile
- Dilde bozulmanın ilk belirtileri genellikle konuşma çıkışında azalma, sözcük bulmada güçlükler, ya da azalmış sözcük dağarcığında azalma gözlemlenir.
- Sorun çözme, soyut düşünme, akıl yürütme, karar verme ve yargıda bozulma giderek belirginleşir.
- Halüsinasyonlar /hezeyanlar daha az yaygındır ve görsel olma eğilimindedir.
- Sanrılar, kişisel zarar, kişisel mülkiyet hırsızlığı ve evlilik aldatma korkuları gibi paranoyak sanrı ve varsanılara sahiptirler. Aile yakınlarını veya eşlerini hırsızlık, aldatma, hastayı öldürmek isteme gibi asılsız kuruntularla suçlayabilirler.
Hastadan doğru öykü almak tedaviyi planlamak adına çok önemlidir.
- Hastalardan ve yakınlarından unutkanlık, oryantasyon, günlük yaşam etkinliklerini yapabilme, hangi durumlarda yardıma gereksinimi olduğu gibi konularda bilgi alınır.
- Hasta ile birlikte bakım veren aile üyeleri ya da kişilerin değerlendirilmesi hastalığın yönetimini planlamada önemlidir
Demans tanısı için özel laboratuar testleri yoktur. Laboratuar testlerinin amacı demansın geri döndürülebilir nedenlerini ortaya çıkarmaktır.
Amerikan Nöroloji Akademisi demanstan şüphelenilen hastada ilk değerlendirme için iki laboratuar testi önerir.
Tiroid fonksiyon testleri: Hipotiroidi olasılığını dışlamak için yapılır.
Vitamin B12 düzeyi: B12 yetersizliğini dışlama amacı ile yapılır
Tiroit hastalıkları ve B12 eksikliği ile görülen unutkanlık geri döndürülebilir ve tedavi edilebilirdir.
Bilişsel bozuklukların büyük çoğunluğunun günümüzde tam sağaltımını sağlayacak bir tedavi yöntemi yoktur.
Yönetimde hedef hastanın ve ailesinin yaşam kalitesini önemli oranda etkileyen, aile ve toplum için yüksek maliyetli bakım yükü oluşturan bilişsel bozuklukların önlenmesidir.
Kişinin doktor tavsiyelerine uyması, ilaçlarını düzenli alması, bilişsel ve fiziksel egzersiz yapması, stres yönetimini sağlaması, hastalık ilerlediğinde bakım ve güvenliğini sağlayacak planlama ve destek ağını organize etmesi beklenir. Ayrıca yapılan yeni çalışmalar Akdeniz diyeti ile beslenmenin ve özellikle antioksidan ve E vitamini takviyesinin oldukça önemli faydaları olduğunu belirtmektedir.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Siz veya sevdiğiniz birinin Alzheimer veya demans hastalığı yüzünden yardıma ihtiyacı varsa, bakıma muhtaç yaşlı bir hastanız varsa veya demanstan korunmak istiyorsanız gerontolojik danışmanlık seanslarımıza başvurun. Ücretsiz deneme seansı ve ayrıntılı bilgi için bize yazının altındaki formu doldurarak veya Whatsapp tuşumuzu kullanarak ulaşabilirsiniz.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
