Çok geniş bir düzeyde, şu andaki yaşam-gelişim psikolojisi, uyuma dayalı (adaptif) (ya da başarılı) gelişimi genellikle yeni kaynaklar üretmenin yanı sıra fiziksel, sosyal ve psikolojik değişikliklere uyum sağlamanın ve gelişimsel kayıpları en aza indirmenin ömür boyu süren bir süreci olarak tanımlamaktadır (MM Baltes & Carstensen, 1996; PB Baltes, 1997; P.Baltes & Baltes, 1990; Brandtstädter, 1986; Labouvie-Vief, 1981). Bununla birlikte, günümüzde literatür, başarılı yaşlanmayı daha spesifik bir düzeyde tanımlayan yaygın olarak kabul edilmiş bir dizi kriter sunmamaktadır. Freund ve Riediger (2003) tarafından detaylandırıldığı üzere, farklı yazarlar genel olarak başarılı gelişme ve özellikle başarılı yaşlanma kriterleri hakkında farklı önerilerde bulunurlar. P. Baltes ve M Baltes, başarılı yaşlanmayı ömür uzunluğu, fiziksel ve zihinsel sağlık, bilişsel işlevsellik, sosyal yeterlilik, verimlilik, algılanan kişisel kontrol ve yaşam memnuniyeti kriterleri olarak listeler.
Lawton (1983) algılanan yaşam kalitesini öznel tatmine dayalı çeşitli yaşam alanlarıyla, örneğin psikolojik iyilikle (örn. Mutluluk veya hedef başarısı), sağlık, motor davranış ve biliş ve nesnel çevre ile ilgili davranışsal yetkinlikle birleştirmeyi önermektedir. Bu durumda “iyi yaşam” ölçüsü olarak finansal ya da yaşam durumu gibi koşulları da hesaba katmak gerekir.
Bununla birlikte, bu tür listelerin eksikliklerinden biri, bu kriterlerin nasıl birleştirilmesi gerektiği, diğerine farklı bir ağırlık eklenmesi gerekip gerekmediği ve listelerin kapsamlı mı yoksa sadece hangi kriterlere göre bir koleksiyon olarak kabul edileceği konusunda açık bırakmalarıdır. Hangileri eklenebilir veya hangi ölçütler silinebilir?
Freund ve Riediger (2003), başarılı gelişimi tanımlamak için iki yaklaşımı birbirinden ayırmaktadır:
(1) Kriter odaklı yaklaşımlar, başarıyı bir son nokta veya gelişimin sonucu olarak oluşturan özelliklere odaklanır; bu yaklaşımların yönlendirici sorusu Başarılı gelişme nedir ?;
(2) başarılı gelişimi tanımlamaya yönelik süreç odaklı yaklaşımlar soruna odaklanır Zaman içinde gelişimsel başarıyı destekleyen süreçler ve koşullar nelerdir?
Bu yaklaşımlar, bireyleri değişen çevresel durumlara sürekli olarak adapte olduklarını, ihtiyaçlarına göre hareket ettikleri ve ortamlar yarattıklarını ve yeni kaynaklar ürettikleri için dinamik olduğunu vurgular (Lawton, 1989; Lerner ve Busch-Rossnagel, 1981).
Bir yandan bir kişinin ihtiyaçları ve yetenekleri ile diğer yandan çevresel fırsatlar ve kısıtlamalar arasındaki dengeyi veya uyumu vurgularlar (Lawton ve Nahemow, 1973; Thomae, 1976)
Başarılı bir gelişimin kapsamlı bir karakterizasyonunun belirli bir tek kriter yerine birden çok kriter içerdiğine dair genel bir kabul vardır. Bununla birlikte, çoğu ampirik araştırma, başarılı yaşlanma ve uyarlanabilir gelişimsel düzenleme için tek kriter olarak bireyin küresel refah duygusunu kullanan tek kriter yaklaşımını takip etmektedir. Bu nedenle, ampirik çalışmalarda sıklıkla kavramsallaştırılan başarılı yaşlanma kavramını anlamak için öznel iyi oluş kavramını düşünmek gerekir.
Genellikle öznel iyi oluş, kişinin hayatını başarılı bir şekilde yönettiğini ve yaşlandığını gösteren bir şey olarak görülür (Neugarten, Havighurst ve Tobin, 1961). Kunzmann (1999), tanımlayıcı yönlerin sayısına dayanarak “geniş” ve “dar” kavramsallaştırma arasında ayrım yapmaktadır. Geniş tanımlar çeşitli ve birden çok refah yönlerini kapsar (ör. Lawton, 1975).
Örneğin Ryff (1989, 1995; Ryff ve Keyes, 1995) olumlu psikolojik işlevselliği tanımlamak için mutluluğun ötesine gitmenin önemini vurgular. Onun anlayışı altı boyutu dikkate alır: kendini kabul etme, çevresel ustalık, pozitif kişilerarası ilişkiler, yaşamdaki amaç, kişisel gelişim ve özerklik.
Daha dar kavramsallaştırma tipik olarak öznel iyi oluşun iki boyutu arasında ayrım yapar: bilişsel bir boyut (yaşam memnuniyeti) ve duygusal boyut (olumlu ve olumsuz etkiyi kapsayan; Bradburn, 1969; Campbell, Converse ve Rodgers, 1976; Diener, 1984; Veenhoven, 1991 ). Bu boyutlar, etki alanı genelinde kullanılabilir veya belirli yaşam alanlarına uygulanabilir.
Başarılı gelişimin ana veya hatta tek kriteri olarak öznel iyi oluş eleştirilerinden biri, başarılı yaşlanmayı veya bir kişi ile yaşam bağlamı arasındaki başarılı etkileşimi destekleyen çevresel koşulları açıkça dikkate almamasıdır (Havighurst, 1963; Lawton, 1989). Çok kriterli bir yaklaşım, aksine, öznel göstergelerin (örn. Kişisel yaşam memnuniyeti ve mutluluk) ve daha objektif göstergelerin (örn. Günlük araçsal yeterlilik) entegrasyonunu amaçlamaktadır. Bu kriterler ya kısa vadeli (örneğin, geçen haftanın mutluluğu) ya da uzun vadeli (örneğin, hayattaki anlam ve amaç), alana özgü (örneğin, finansal durumdan memnuniyet) veya genel (örneğin, genel yaşam memnuniyeti) olabilir. statik ve belirli bir bitiş noktası (örneğin, belirli bir zamanda yaşam memnuniyeti) veya dinamik (örn., zaman içinde yaşam memnuniyetinde değişiklik; Freund ve Riediger, 2003).
Birlikte ele alındığında, başarılı gelişimi ve yaşlanmayı kavramsallaştırmak için dört ana yaklaşımı birbirinden ayırıyoruz:
ölçüt odaklı,
süreç odaklı,
tek ölçütlü ve
çok ölçütlü yaklaşımlar
********************************************************************************************************************************
Sizin veya sevdiğiniz bir yakınınızın gerontolojik danışmanlığa ihtiyacı olduğunu düşünüyorsanız destek almak adına bize başvurabilirsiniz. Ücretsiz deneme seansı ve ayrıntılı bilgi için bize yazının altındaki formu doldurarak veya Whatsapp tuşumuzu kullanarak ulaşabilirsiniz.
***********************************************************************************************************************************
