Kadınların biyolojik döngüsü, doğurganlığı ve yaşlanma gerontolojik gelişmelerin temelinde yer almaktadır. Çünkü hücrelerimizin enerji bankası olan mitokondri organellerinin DNA’sı annelerimizden gelir. Diğer bir deyişle annelerimiz ölümsüz çünkü neslimizdeki tüm kadınlar bir sonraki kuşağa mitokondriyal DNA’sını geçirir. Bu yüzdendir ki insanların evrimsel süreci kadının erkekten daha uzun süre yaşamasını sağlayacak hormonal döngüler ve bu döngülerin zaman içerisinde değişimi ile gözlemlenir. Genel olarak kadınlar yeni ve sağlıklı bireyler doğurabilmek için olabildiğince uzun süre aktiftir ve her ay mensturasyon döngüsü ile yenilenir. Bir süre sonra yumurtaları tükendiğinde ise menopoz sürecine geçer, fizyolojik kayıpları ilerler ve yaşlanarak ölür. Bu bilindik sürecin erkeklerdeki karşılığı andropoz olmakla birlikte genel olarak menopoz, andropoza kıyasla daha kritik ve belirgin değişimler yaratır ve vücutta sebep olduğu yakınma ve rahatsızlıklar çok daha fazladır.
Menopozun tanımlanması sanıldığı kadar eski bir tarihe dayanmaz. 1821’de Dr. Charles Negrier tarafından “depresyon, sıcak basmaları ve rahim sorunlarına neden olan düzensiz adet dönemleri” olarak nitelendirilen bu durum ne yazık ki toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin de etkisiyle hak ettiği önemi kazanamamış ve bu konudaki müdahale araçları ve ilaçlar üretilmeye çalışılmamıştır. Hatta östrojen düzeyleri ve menopoz sonrasında görülen yakınmaların ilişkili olduğu neredeyse bir yüz yıl daha sonra keşfedilmiş ve 1940’lı yıllarda hamile kısrakların idrarlarından yapılan etkisiz kimi ilaçlar ilk olarak piyasaya sürülmüştür. Almanya ve Amerika’da yapılan ilk dönem haberler ve araştırmalar bu ilaçların da yetersiz kalmasıyla birlikte yaşlanan kadınların “delirmesine” yorulan sağlık sorunlarının ve toplumsal dışlanmanın sonucunda birçok çaresiz kadının alkol ve uyuşturucudan medet umar hale geldiğini dahi göstermektedir (Hollands, 2023). Daha sonra, Robert Wilson ve eşi tarafından semptomlardan muzdarip kadınların kötü durumunu vurgulayan ciddi bir tıbbi yayının yazdığı 1963 yılından sona birçok aktivist menopozun rahatsız edici etkileri için daha iyi, güvenli ve daha etkili tedavilerin geliştirilmesine dair taleplerini iletmiştir. Günümüzde ise geri dönüşsüz kabul edilen bu yaşlanma sürecini olabildiğince ertelemek ve Hormon Replasman Tedavisi gibi semptomatik tedaviler haricinde elimizden çok şey gelmiyor. Ancak tabi ki sağlıklı yaşam alışkanlıkları, restoratif yoga ve mindfullness, doğru ve sağlıklı beslenme, sigara, alkol ve aşırı kafeinden uzak durma, stres yönetimi ve düzenli egzersizin semptomları iyileştirdiği bilinmekte… Yine de menopoz kadına özgü ve bireysel bir yolculuk ve kanserleşme riski arz eden agresif hormon replasman tedavilerinin aksine her bir kadınla ayrı ayrı ilgilenerek bireye özgü ve onlara iyi gelen yöntemleri keşfetmek oldukça önemli.
Sanılanın aksine menopoz başımıza bir anda gelen bir süreç değildir. Hatta doğduğumuz andan itibaren farklılık arz eden yumurta sayımız ve rezervlerimiz bizim menopoza ne zaman ve nasıl gireceğimizi de belirler. Bu yaş da genel olarak anneminin ve anneannemizin menopoza girdiği ortalama yaşa artı eksi üç yaş eklenerek bulunabilir. Son dönemdeki çalışmalar menopozu dört temel süreçte ele almaktadır. Bu süreçler şu şekilde sıralanabilir (Hollands, 2023):
- Erken Menopoz veya Erken Yumurtalık Yetmezliği
- Perimenopoz
- Menopoz
- Menopoz sonrası
Erken menopoz genellikle çeşitli hastalıklar veya cerrahi müdahalelerden kaynaklanır. Örneğin menopoza girme yaşından çok daha genç olan bir kadında histerektomi (rahmin cerrahi olarak çıkarılması) ameliyatının yapılması kaçınılmaz ve direkt olmasa da erken menopozu tetikleyebilir. Ancak benzer yaştaki bir kadına ooferektomi (her iki yumurtalığın da ameliyatla alınması) uygulanırsa menopoz belirtileri kesin ve direkt olarak başlayacaktır. Kimi sağlıklı ve genç kadınlarda ise açıklanamayan veya bilinmeyen nedenlerle (tıbbi olarak idiyopatik olarak bilinir) erken dönemde yumurta sayısı yetersizliği görülebilir. Bu durum genetik nedenlerden kaynaklanabileceği gibi aynı zamanda mensturasyon dönemlerinde çoklu yumurta çatlamaları, stres ve kimyasal maruziyeti gibi hücre hasarın yol açan çevresel faktörler abdominal cerrahi ile ilişkili olabilir. Özellikle son yıllarda kanser oranının artması ve kansere yönelik radyasyon veya kemoterapi gibi yıkıcı ve yıpratıcı tedaviler ne yazık ki erken menopozu tetikler. Bunun haricinde ister erken bir dönemde ister ileri yaşta olsun menopozun ayak seslerinin daha belirgi duyulmaya başladığı perimenopoz süreci ise östrojen üretiminin düşmeye başladığı 3 ila 5 yıllık bir dönemdir Ancak bu süre kişiden kişiye değişebilir ve bazı kadınlar için daha kısa veya daha uzun olabilir. Menopoz sürecine gelindiğinde ise teknik olarak hamilelik ve emzirme, hastalık ve ilaç tedavisi gibi altta yatan nedenler olmadan arka arkaya 12 adetin kaçırılması söz konusudur. Perimenopozdan menopoza ve postmenopoza geçmek 1-3 yıl alabilir, ancak herkes farklıdır ve semptomlar çok farklı olacaktır. Menopoz hakkında konuşurken genellemelerden kaçınılmalıdır, çünkü bu sadece gereksiz beklenti ve endişeleri arttırır. Postmenopoz süreci ile ise son adet döngüsünden bir yıl sonrası kastedilir. Perimenopozda görülen belirtiler postmenopozda da devam edebilir ancak genelleme yapmak doğru değildir. Postmenopoz döneminde belki de en önemli fizyolojik değişiklik östrojen hormonundaki azalmadır. Bu, yaşamın ilerleyen dönemlerinde ciddi sonuçlara yol açabilecek kalp hastalığı ve osteoporoz (kemik yoğunluğu kaybı) riskini artırabilir (Hollands, 2023).
Menopoz sürecinin neden olduğu yakınmalar ve sağlık sorunlarını, bu sorunlara yönelik nasıl çözüm önerileri sunulabileceğini diğer yazılarımızda bulabilirsiniz. Sağlıkla kalın….
KAYNAKÇA
Hollands, P. (2023). From Taboo to Wellness: The Facts behind Menopause (C. 3). BENTHAM SCIENCE PUBLISHERS. https://doi.org/10.2174/97898151242171230101
***********************************************************************************************************************************
Sizin veya sevdiğiniz bir yakınınızın menopoz süreci ile ilgili soruları, korkuları veya yaşam kalitesini düşüren sorunları varsa gerontolojik sağlık danışmanlığı ve psikolojik destek almak adına bize başvurabilirsiniz. Ücretsiz deneme seansı ve ayrıntılı bilgi için bize yazının altındaki formu doldurarak veya Whatsapp tuşumuzu kullanarak ulaşabilirsiniz.
***********************************************************************************************************************************
